На 25.03.2015 година, митрополитот Преспанско-Пелагониски г. Петар, традиционално, по покана од сопственичката на фирмата г-ѓа Ирена Јакимовска, одржа предавање пред вработените во фирмата Комфи Ангел во Прилеп, на тема „Благодатта Божја – цел на христијанскиот живот“.

Во прилог, следува предавањето:

Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух!

Браќа и сестри, за денешното предавање размислував подолго време, и сакам да изложам една тема, за која што многу малку, или скоро воопшто не се практикува да се зборува во нашата средина, па дури и црковни луѓе не дискутираат за таа тема. Која од друга страна, од аспект на нејзиното значење, таа е најважната тема :

Благодатта Божја – цел на христијанскиот живот

Ние, како христијани (зборувам конкретно за православните), треба да ја имаме за цел во животот Божјата благодат, која треба да ја придобиеме, ако покажеме грижа за нашето спасение. Ќе започнам од тоа, како благодата Божја се именува и што значи, како била именувана и во Стариот и во Новиот Завет, како за неа говорат светите Апостоли, како говори Господ Исус Христос, како говорат апостолските мажи, светите отци на Вселенските и Помесните собори, и секако, како таа благодат Божја се доживувала во првите века на христијанството, а како ние денес ја доживуваме, и дали воопшто ја препознаваме.
Благодат – значи дар, или дар од Бога. Таа е нетварна, невештествена несоздадена енергија Божја која им се дава на христијаните. Но, како и во Стариот Завет, на богоизбраниот народ, таа не била неприсутна дури и кај незнабошците и многубожците, („Секоја душа живее со Светиот Дух…“- стихира на утрената), што потврдува дека тоа е дар од Бога даден за спасение на луѓето, и ќе биде до крајот на светот и векот. Имено преку благодатта Божја, Бог се јавува на луѓето. А преку таа иста благодат Божја, како несоздадена енергија, како божествена енергија и сила Божја, ние можеме да се ослободиме од нашата гревовна состојба во која се наоѓаме. Преку истата благодат Божја ние се ослободуваме од гревовите, и Го гледаме Бога.
Благодатта Божја во Стариот Завет се именувала како „мудрост Божја“, па затоа и се вели во Писмото: зборовите што излегуваат од устата на мудриот се благодат (Изрек.4, 7-9). На друго место во Стариот Завет за благодатта се зборува како милост Божја, како за тоа говори и светиот патријарх Авраам, кој вели: Ако сум нашол милост пред Тебе Господи, немој да го одминеш слугата Твој! (Бит. 18, 3), кога Бог, во вид на Тројца патници го посетил Авраама. И бидејќи тој покажал милост, љубов кон Бога, односно кон Тројцата Патници, кои ги претставувале Трите Лица на Света Троица, Отецот и Синот и Светиот Дух, добил од Бога радосна вест дека жената негова Сара, која не можела да роди, ќе роди син, и неговото потомство ќе биде како бројот на песокот морски.
Во Стариот Завет се употребуваат и други изрази за благодатта Божја, а во Новиот Завет таа се нарекува љубов, радосно доживување на човекот. Се говори за првите христијани во Делата на светите Апостоли, како тие живееле еднодушно и постојано биле во љубов меѓу себе. Зашто во тоа време, раните христијани ги продавале своите имоти и куќите, и сите средства ги ставале пред нозете на апостолите, а овие ги разделувале според потребите на сите. Исто така, благодатта Божја, Господ Исус Христос ја именува како сила одозгора, зашто на светите апостоли пред Неговото Вознесение, Тој им вели дека Синот Божји треба да оди при Отецот и дека нема да ги остави сираци, и нив и нас, и дека ќе биде со нас до крајот на светот, и дека ако не отиде Тој, нема да биде испратен Светиот Дух кој треба да слезе на светите апостоли. (Јн. 14, 16-18). Господ Исус Христос им рекол да не се оддалечуваат од Ерусалим, зашто на нив ќе слезе Светиот Дух. (Дела 1, 4). А тоа е всушност самата благодат Божја што им се дава на луѓето, кога тие ќе го задобијат Светиот Дух.
Светиот апостол Павле еднаш се жали и вели дека не може да ги поднесе сите страдања што го спопаѓаат, а Господ му вели: доволна ти е благодатта Моја, зашто силата Моја во немоќта се покажува. (2 Кор. 12, 9). Што значи, ние кога имаме некои искушенија, страдања, нешто што не можеме да го поднесеме, не сме во право ако мислиме дека тоа можеме сами да го надминеме, зашто никој човек не може сам да надмине никакво искушение, никакво страдање, никакви болки, освен преку благодатта Божја, која нам ни се дава. Зашто Самиот Господ Исус Христос рекол: ништо не можете (се разбира, добро) да направите без Мене (Јн.15, 5). Сè што правиме добро, правиме преку силата и дејството на Бога, односно дејството на благодатта Божја. Благодатта Божја, покрај Божја сила, несоздадена енергија, се именува уште и како Божја светлина. Да си спомнеме како во Стариот Завет, пророкот Мојсеј отиде на планината Синај за да ги прими Десетте Божји заповеди, таму му беше кажано да ги собуе обувките, зашто местото на кое што стои е свето, И тој ги собу обувките, и го виде Бога. Но, гледањето на Бога било преку осенувањето на благодатта Божја, и тој се исполнил со светлина. (Исход 3 и 4 глава). И кога слегол од гората Синајска, тогаш луѓето не можеа да го гледаат, зашто од неговото лице зрачеше силна светлина. Па, понатаму, во разговорите со луѓето тој разговарал со поставување на едно покривало на лицето, зашто тие не можеле да ја гледаат благодатта Божја која се пројавувала како силна светлина која излегувала од него.
По истиот тој пример, кога светите апостоли Петар, Јаков и Јован биле земени од Господ Исус Христос на гората Тавор, кога Господ се преобразил пред нив, меѓу Мојсеја и Илија, од Него зрачела силна светлина и тие не можеле да ја поднесат таа светлина и паднале ничкум, зашто сеуште не ја примиле благодатта Божја толку изобилно колку што ја примиле на Духовден, кога врз нив слегол Светиот Дух во вид на огнени јазици. Во тропарот на Преображение пееме: тие ја видоа благодатта Божја, колку што можеа, оти не беа подготвени да ја примат во онаа мера во која таму беше изразена. Затоа, на иконата, сонцето е насликано зад Господ Исус Христос, и тоа нема речиси никаква светлина во споредба со светлината која зрачела од Господ Исус Христос. Не случајно, во Символот на верата на нашата Православна Црква, ние читаме за Синот Божји дека е Светлина од Светлина, вистински Бог од Бога вистински, роден, нестворен. Што значи, дека благодатта Божја е благодат на Отецот, но во светата Троица нема ништо одделно, освен својствата на Лицата во Светата Троица, Отецот и Синот и Светиот Дух. Отецот е беспочетен, не се раѓа, не произлегува од никого; Синот постојано се раѓа од Отецот, и немало кога Отецот бил без Синот, Кој во времето се родил од Света Дева Марија; и Светиот Дух, Кој постојано произлегува од Отецот. Само овие три својства се разликуваат во Светата Троица, а сè друго што се однесува на суштината, на Божјата природа е едно и заедничко. Затоа, кога зборуваме за благодатта Божја, и кога читаме дека таа, од страна на светите апостоли и светите отци, е благодат на Отецот, веднаш се кажува дека таа благодат се испраќа во светот преку Синот, во Светиот Дух. Што значи, појавата на оваа благодат Божја е преку Светата Троица, и таму каде што е Отецот, тука е секогаш и Синот, тука е и Светиот Дух. И никој да не мисли дека кога ние се молиме на Синот, Господ Исус Христос, сме ги заборавиле Отецот и Светиот Дух. Тоа не е точно, бидејќи нераздвојни се Отецот, Синот и Светиот Дух. Иако имаме дури и различни молитви кон Отецот и Синот и Светиот Дух, кога се молиме на Еден, значи дека се молиме на Едниот Бог во Света Троица.
Кога зборуваме за благодатта Божја, како во Стариот, така и во Новиот Завет, треба да знаеме дека во Стариот Завет благодатта Божја не била толку изразено присутна, затоа што сеуште не бил воплотен Господ Исус Христос, преку Кого се дава благодатта Божја. Благодатта Божја била сепак присутна, и Законот не ја надминува неа, туку Законот во Стариот Завет бил само претеча на благодатта. И оние што сметаат дека во Стариот Завет не била присутна благодатта Божја, тоа не е точно, зашто таа многупати била посведочена преку Божјото јавување на Авраам, Мојсеј, Јаков и т.н. Таа била присутна, но не така изобилно како во Новиот Завет, зашто сеуште Христос не бил воплотен. И затоа се вели дека луѓето не се спасувале ни во Стариот ни во Новиот Завет преку делата од Законот, зашто вели Господ преку апостолот: Зар не знаете, дека преку благодатта сте спасени? (Еф. 2, 8) (Рим. 6, 14), преку верата во Господа Исуса Христа, а не преку делата. Зашто ако мислиме дека преку делата на Законот се спасуваме, тогаш залудно умрел Господ Исус Христос, бидејќи, добрите дела што ги правиме само помагаат да дојде благодатта Божја, која е битниот фактор во животот на христијаните. Човекот не може да се спаси преку делата од Законот, туку се спасува со благодатта Божја, преку верата која ја имаме. Во тој дух е и она што се говори, дека: праведноста на старозаветните праведници, садукеите и фарисеите не можела да го исцели човекот. Доколку ние се спасуваме преку делата од Законот, Бог останува должник на луѓето, бидејќи ние преку делата, ние сме заслужиле да бидеме спасени, Бог е должен да нè спаси. Но, обратно е: Бог по милоста Своја не спасува.
Сега ќе преминеме на тоа, како ние практично ја задобиваме благодатта. Имено, благодатта нам не ни се дава по заслуги, туку по милоста Божја.Но, за да ни се даде благодатта Божја, потребно е да се исполнат два услови. Прво, ние треба да покажеме согласност, односно, нашата слободна волја да ја употребиме и да се согласиме да ја примиме благодатта Божја, во спротивно, таа не може да слезе врз нас. И вториот услов: ние треба да направиме голем напор, усилби, како што е речено: Царството Небесно, силните го грабаат (Мт. 11, 12). Да извршиме притисок на нашата човечка волја, да се одрекуваме од многу земни наслади и уживања, и на тој начин, откажувајќи се од она што не ни е потребно, ние преку нашата слободна волја и подвизи, успеваме да направиме простор Бог да ја покаже Својата милост кон нас, и на тој начин да ја задобиеме благодатта Божја.
Кога веќе зборуваме за Божјата благодат и за милоста Божја, треба да знаеме дека синергијата, (соработката) е неизоставен дел од нашето спасение. Ние треба да соработуваме со Бога. А нашата соработка се состои во тоа, да копнееме по Бога, да Го сакаме Бога. А тоа не можеме само директно, туку преку ближните свои. Како што рекол Господ Исус Христос: оној кој ќе направи добро дело на еден од овие мои најмали браќа, жеден кога ќе напои, гладен кога ќе нахрани, необлечен кога ќе облече, во болница или во затвор ќе го посети, тогаш сте ми го направиле тоа Мене (Мт. 25, 40). Што значи, ако ние добри дела им направиме на луѓето, без разлика кои се тие, но како што вели свети апостол Павле „најнапред на христијаните, а потоа и на другите“, и покајанието наше стане плодотворно, Бог ќе се смилува врз нас и ќе ни ја даде благодатта Божја.
Светите Отци, а посебно св. Серафим Саровски вели вака: ние, ако сакаме да ја задобиеме благодатта Божја, можеме да ја здобиеме на различни начини, правејќи добри дела. Но, ако некој нема доволно услови за да направи добро дело, или нема пари, или нема просјаци, или ако некој, заради слабоста човечка не можел да ја запази својата девственост, но сепак сака да ја задобие благодатта Божја, но нема ни црква каде би можел да се подвизува, за да ја стекне благодатта Божја, му останува најсигурната и најупотреблива алатка за нашето спасение, а тоа е молитвата. Зашто никој не може да биде лишен од молитвата. И богатиот и сиромавиот можат дирекно да се обраќаат кон Бога, како што одговара Господ Исус Христос на прашањето како да се молиме („Оче наш, кој си на небесата“ (Лк. 11, 24)). Што значи, во молитвите ние сите сме еднакви пред Бога: и патријарси, епископи, митрополити, свештеници, и последниот верник и последниот грешник се еднакви пред Бога, и најголемиот грешник, и највисокиот црковен достојник можат да му се обраќаат на Бога. Зашто само Господ знае чија молитва ќе биде побрзо услишана. Тоа е алатката, преку која ние најбргу може да ја задобиеме благодатта Божја. И молитвата и постот се средства кои придонесуваат да ја придобиеме благодатта Божја.
Ќе кажеме и неколку многу важни збора за молитвата, зашто некои мислат дека доволно ми е јас да си се молам дома. Треба да се молиме постојано, како што им рекол светиот апостол Павле на Солунјаните (1 Сол. 5, 17) но молитвите во кои самите се молиме се приватни молитви. Тие се многу важни молитви, но тие не се најсилните молитви. Светите отци велат дека најсилните молитви се молитвите на богослужбите, а најмногу на Литургијата. Господ Исус Христос рекол: таму каде што се собрани двајца или тројца, во Мое име (а тоа е храмот) таму сум и Јас. (Мт. 18, 20). На таа Божествена Литургија, кога сите заедно се молиме, на секоја божествена Литургија се случува чудо Божјо: благословените леб и вино стануваат Тело и Крв Христови, и оние кои ги примаат, го примаат Самиот Господ во својата душа и тело.
Ќе кажам збор-два и за тоа на кој начин делува благодатта Божја. Како што рековме, благодатта Божја кај христијаните, а во Стариот завет кај пророците, патријарсите, судиите и.т.н., но била присутна и кај многубошците, во зависност од тоа како тие се молеле и како се обраќале во молитвите, за да ја задобијат благодатта Божја. Имало некои многубожечки пророчици, Сибили, за кои се вели дека и тие ја задобиле благодатта Божја, зашто се молеле на Непознатиот Бог, а Тој е Бог Света Троица. И кај Евреите во Стариот Завет, кога сеуште не бил прославен Господ Исус Христос, се поставува прашањето како можеле само преку Законот да се спасуваат? А тоа било можно, зашто спасувањето било условено со верата, како што вели св. Кипријан Картагински, што тие ја покажувале во доаѓањето на Месијата, Господ Исус Христос. Кога веќе зборуваме за тоа како треба да ја оствариме синергијата со Бога, св. Макариј Египетски ни дава еден пример: Човекот грешник, е како мало дете кое сеуште не знае да оди. А Бог, е како неговата мајка. Детето кога ќе почне да плаче, и со силни писоци ја бара својата мајка, мајката се радува на барањето на детето, и на неговиот повик. Таа се радува, и не може да остане рамнодушна на плачот на своето дете, и не оди тоа кај неа, зашто не ни може да оди, тука таа отрчува кај него. Така и Господ, кога ние ќе почнеме да се каеме за нашите гревови, кога ќе почнеме да плачеме и да бараме помош за нашите слабости, тогаш Господ ни приоѓа. Како што е кажано во Светото Писмо, дека Господ постојано чука на вратата на нашите срца, и чека да влезе во нашите души.(Откр. 3, 20). А вратата на срцето, или вратата на душата, е нашиот живот на земјата. И вели, ако го слушнеме Неговиот глас, и Му отвориме, ќе влеземе и ќе вечераме во тебе, и Јас ќе бидам Твој Бог, а ти ќе бидеш Мој син. (Откр. 3, 21). Во соработката меѓу луѓето и Бога, мора да има согласност на човечкатата волја, но и да се направат подвизи и добри дела за да се задобие благодатта.
Постојат три волји во човекот, за кои зборува св. Серафим Саровски. Едната е Божјата волја, која е и спасоносна, а тоа е да ги исполнуваме Божјите заповеди. Втората волја, е нашата, човечка, која не е спасоносна, но може да биде и погубна, и третата е волјата на сатаната и неговите делови, и тоа е погубната волја. Ние сме должни да разбереме дека треба да ги исполниме Божјите заповеди за да се спасиме. Втората работа е да се откажеме од својата волја и да ја прифатиме Божјата волја, зашто ако мислиме дека можеме да се спасиме без Бога, само со нашите дела, ние нема да се спасиме. Добрите дела ќе ги правиме заради добрите дела, заради славата пред луѓето, за да стекнеме некое добро пред луѓето. Многу современи ѕвезди прават добри дела, организираат хуманитарни концерти, донираат пари на сираци, болни, но ако немаат желба да Му угодат на Бога, тие прават двоен грев. Мислејќи дека прават добро дело,тие со својот концерт ќе соблазнат стотици други млади луѓе, после што се случуваат разни беззаконија. Секое добро дело е спасоносно, ако биде направено во името на Бога. Дури и една чаша вода, подадена на оној кој има потреба од неа, во името на Бога, може да ја спаси душата.
Исто така, сакам да нагласам, дека постојат начини како да се добива сè поголема благодат. Како да се објасни благодатта Божја? Бидејќи, благодатта ние ја примаме и преку Светите Тајни. Крштевајќи се, благодатта ја добиваме кога ние се крштеваме, а во раната Црква луѓето се крштевале возрасни, како што вели св. Григориј Ниски, оној кој се крштева мора да биде подготвен, и да верува длабоко дека водата не е иста, при крштевањето со обичната вода, туку тоа е вода на благодаттта, нераздвојна од благодатта. Ако така веруваме, очигледно може да очекуваме очистување и простување на гревовите. Во спротивно, само се залажува оној кој мисли дека се крстил и ослободил од гревовите свои, ако кон крштевањето не пристапил со вера во него, и миропомазанието, со кое се запечатува благодатта Божја. Како што вели свештеникот кога помазува: Печат на дарот на Светиот Дух.
Покрај Светите Тајни Крштение и Миропомазание, второ крштение е покајанието, кога се каеме за нашите гревови и сакаме да се ослободиме од нив. А се ослободуваме, само тогаш кога длабоко ќе се покаеме за нашите гревови, сме донеле конечна одлука дека нема повеќе да ги повторуваме тие гревови, посебно смртните гревови, и ако направиме спротивни на нив добри дела. Ако сето тоа го направиме, тогаш ние очигледно дека сме се подготвиле, и кажувајќи ги нашите гревови пред духовникот, кој е сведок на нашето помирување со Бога, конечно ќе можеме да учествуваме во Евхаристијата, на која ќе се причестиме со Телото и Крвта Христови и ќе добиеме конечно ослободување од гревовите.
После секоја Света Тајна, треба да пристапуваме кон Светата Причест, Која ќе нè ослободи од нашите гревови. Исто така, и кога се венчаваат, младите ја добиваат благодатта Божја. При венчавањето, а порано тоа се извршувало на Литургијата, сите верни се молат, младите да станат едно во Господа. Некои луѓе, и на 20 години созреваат и стануваат добри родители, иако некои луѓе и повозрасни не можат да оформат и да изградат здраво семејство. Благодатта Божја, преку Венчававањето ги поктрепува и упатува младите во нивниот заеднички живот. Многу е важно да разбереме дека Венчанието не е само некоја традиција, туку Света Тајна која многу е важна за животот на младите, на кои им е доверено градењето на домашната Црква – нивната љубов да даде плод преку кого многумина ќе се спасат.
Исто така, благодатта се предава и преку Светата Тајна Свештенство. Кога ние, епископите, свештениците и ѓаконите ја примаме Светата Тајна Свештенство, ние ја примаме благодатта, и благодарение на таа благодат, ако се усовршуваме, ние продолжуваме да растеме во таа благодат и да даваме плодови, или пак, ако не се усовршуваме, постепено да ја губиме таа благодат.
Покрај Светите Тајни, благодатта се добива и преку другите подвизи. Ќе напомнеме уште и за тоа, како светите отци зборуваат за тоа. Така, св. Василиј Велики зборувајќи за Божествениот Дух, вели дека Он делува во светот и осветувачки делува. Благодатта Божја што ја загубил Адам кога згрешил, ни се дава нам. Некои мислат, дека кога Господ го создал човекот, тој бил само една земјена фигура. Не го создал така, Бог му дал и душа. Како жената што го меси лебот и му става квасец, така и Бог го создал човекот и му дал душа. Но, душата и телото немале бесмртност се додека, како што читаме, Бог не му дувнал дух животен, и човекот постана душа жива (Бит. 2, 7). Ние можеме да бидеме телесно живи, но залудно е тоа ако духовно сме мртви. Затоа Господ му рекол на Ангелот на една Црква во Мала Азија, епископот на таа Црква: знам дека си мртов, иако си жив, зашто ги знам твоите дела. Бог му рекол: ти си мртов со своите дела, бидејќи грешно живееш, иако телесно си жив (Откр. 3, 1). Тоа се однесува на сите нас, и на мене како владика, и на свештениците и на верниците. Никој не е лишен од овие зборови на Бога, дека не сме живи духовн, доколку живееме во тешки гревови. А најголемите гревови се: гордоста, која е мајка на сите гревови и од која се раѓа суетата човечка; Мрзеливоста – мрзеливите луѓе имаат тежок грев и нема да можат да се спасат, затоа вие бидете вредни работиници и спасувајте се преку тоа; среброљубието – ако некој мисли дека се спасува, а постојано мисли на пари, богатство и.т.н, прави смртен грев; блудот – со сите негови различни девијации, хомосексуализам, педофилија, абортуси, и слични работи, кои сега и со закон ни се наметнуваат од Европа; убиството; зависта; унинието – состојба во која човекот ја губи смислата, целта во животот. Токму затоа е ова предавање, да знаеме дека целта во нашиот живот е да се задобие благодатта Божја, силата небесна, енергијата Божествена, и на тој начин, никогаш нема да доживееме состојба да немаме волја за живот. А кога човекот ќе падне во униние, човек паѓа во очајание, и тој не управува веќе со себе. Сè додека не падне човек во очајание, има можност да се спаси. Штом падне во очајание, шансите за тоа доста се намалуваат,човекот не се контролира и дозволил ѓаволот да раководи со него. А штом сме го дозволиле тоа, треба да знаеме дека повеќе не сме способни ништо друго да правиме, освен неговата волја. И последен и најголем грев – е самоубиството. Луѓето кои се самоубиле не кренале рака на себе, туку на Бога. Зашто ние на овој свет не сме дошле по наша волја, туку по Божја волја. За да се роди едно дете, треба да има Божја волја и соработка на родителите.
Ќе резимираме, па ќе оставиме можност за прашања. Секој човек во животот мора да има цел. Целта за нас христијаните, е да го задобиеме Светиот Дух и благодатта Божја, и преку тоа ќе се спасиме. Зашто таа нè спасува, а делата само го помагаат тоа. Да се потсетиме уште еднаш на зборовите на апостол Павле, кога се жалел за тоа што Бог му испратил Ангел Сатанин, да го боцка по лицето, а Господ му рекол: доволно ти е благодатта Моја, зашто силата Моја во немоќта се покажува (2 Кор. 12, 9). Благодатта е сила Божја што ни се дава и може да ни се одземе. Ни се дава, како милост Божја доколку се подвизуваме и живееме во покајание, но потоа можеме и да ја изгубиме. Ќе посочам еден пример за еден светител, св. маченик Никифор и Саприкиј, епископ, кој пред смртта ја изгубил благодатта. Никифор бил прост човек, тие биле пријатели, но нивното пријателство завршило со омраза, тие се скарале и не можеле да си простат. Во тоа време (III-IV век после Христа) се случило гонење на христијаните, и Саприкиј бил обвинет и осуден на маченичка смрт. Тогаш св. Никифор пристапил кај него да го моли да му прости пред крајот, но Саприкиј не се одѕивал на неговите молби. Кога и по третпат го одбил да му прости, Бог му ја одзел благодатта и во денот кога требало маченички да пострада, тој се одрекол од Христос, а неговото место го зазел св. маченик Никифор.
Ви посакувам, ова што го слушнавте, да влезе во вашите срца и да го преточите во дела, и на тој начин да ја задобиете благодатта Божја која ќе ги освети вашите животи и домови и секојдневно во вашите животи ќе го сведочи Христос и чудото на христијанската љубов.
Бог да ве благослови!