3/16 Април, 1970

Свети Никита

Почитуван Отец Давид [Блек]!

Ти благодариме за твоето писмо, кое го добивме истовремено со февруарското издание на „Православна Црква.“ Не кажа што мислиш за нападот на отец Мaендорф врз Синодот. Ќе споделам со тебе неколку мисли по прашањето за совеста и одговорноста, особено во однос на некој, чии зборови се печатат и широко се распространуваат.

Во нашето ново издание на „Православно Слово“, кое ќе биде испратено за неколку дена (со Божја волја!), известувајќи за реакцијата на Митрополијата за протестот на Синодот против автокефалноста, имавме можност да го цитираме Архиепископот Јован Шаховсој и други. Бевме многу внимателни во употребата на цитатите да бидат точни и во контекст, што веруваме дека треба да биде задолжителен принцип кај новинарите и уредниците. Прво, планиравме да дадеме предговор кон изјавите на Архиепископот со зборовите: “Архиепископот Јован Ш., во платен оглас во  „Ново Руско Слово…“ Но, потоа смисливме нешто подобро. Тој најпрво не го достави до весникот како изјава, туку го напиша како писмо до мирјаните, а дури потоа се испечати. Така, иако нашиот предговор беше формално точен, не беше прецизен, и тоа би можело да ги доведе луѓето да мислат, дека тој ја напиша изјавата со цел да се објави. (Најпосле, можеби така и било, но ние претпочитаме да размислуваме, дека тој се соневал!) Затоа ја променивме изјавата да гласи: “Арх. Јован Ш., во писмо до еден мирјанин, кое беше објавено како платен оглас во Н.Р.С. … ” Подобро нели?

Можеби, но овој пат нашата совест е апсолутно чиста, и со оставањето простор за сомнеж, свесно избегнувајќи било каков вид на личен напад, ја задржавме дискусијата на ниво на принцип, како што доликува. Ќе забележиш дека во нашите забелешки кон митрополитот Платон во ова издание, ние намерно не спомнавме никаков компромитирачки факт, како на пример тоа, што неговото управувањето со епархијата беше толку неразумно, што манастирот Свети Тихон сакаа да биде продаден на аукција, а потоа (откако верните го спасија) тој го присвои како негов приватен имот и се обиде да го препише на неговата ќерка (!) – затоа што ваквите факти додаваат масло во огнот на полемиките, но не влијаат на основното, принципиелно прашање. Мислам дека ќе го разбереш ова.

И мислам дека ваквата принципиелност беше проследена од страна на Синодот во неговите сегашни аргументи против автокефалноста – јас не се сеќавам на ниеден личен напад; сè е на ниво на принцип. (Ако некогаш препознаеш, дека ние под влијание на расправија се спуштиме под ова ниво, те молиме да ни кажеш!).

Каква, тогаш, треба да биде нашата реакција кога го читаме нападот на отец Мaендорф? Некој можеби ќе го разбере неговиот прекумерно едноставен поглед на историјата на Црквата од 1917 година, кога тој цитира документи кои одат во прилог на неговиот став, додека другите ги игнорира (сепак, еден од неговите документи е признат фалсификат! – види го новиот број на Православно Слово!); збунувачки е,  што тој толку лесно може да ја разреши каноничноста на Синодот без да види дека неговите забелешки сигурно мора да се однесуваат и за Митрополијата, од 1920-26 и 1936-46 (тој, исто така, заборава да спомне дека никој не ја признаваше Митрополијата од 1926-36); некој ќе воздивне кон недостатокот на “конзистентноста” која тој ја наоѓа во поновата историја на Синодот – зашто се порекнува неговото сопствено разбирање на „конзистенстност“ (последователност), засновано врз искривувањето на нашата позиција, а не на Синодот; искрено, сосема е несправедливо,  што речиси  сите “факти” што тој ги наведува се искривени, неточни, или едноставно измислени.

Но, кога тој напаѓа личности, не може да се молчи. На прво место, аргументот е на детско ниво – ако ние соработуваме со комунистите, и вие тоа го правевте, а вие покрај тоа сте и фашисти! Дури и ако тоа беше вистина, тоа никако не влијае на принципот, за кој се разговара; но тоа навистина е клевета, заснована на полувистини и измислици. Митрополитот Анастасиј никогаш не дал “благослов” на Хитлеровата “државна полиција”; во 1938 година, тој навистина се заблагодари на германската влада со многу достоинствен тон, за парите дадени за една црква и за законот за легализирање на нашата Црква. Подоцна, кога стана познат германскиот третман на Евреите, Русите, и т.н,, ставот на митрополитот Анастасиј беше толку јасен и директен, што неговата канцеларија, неколку пати беше предмет на неколку сурови пребарувања од страна на СС-овците. Да се претпостави дека тој беше про-нациста, како што прави отец Маендорф, е неодговорно (и стават како цитат зборовите “благослов” на “државната полиција” е нечесено, тој ја цитира само сопствената фантазија); да се каже дека неговото однесување е еднакво на активната служба за комунизмот на митрополитот Никодим, едноставно значи дека не се повикува на фактите и користи најевтин вид на „одбранбен механизам“.

И сето ова, кога во Митрополијата постои некој, кој реално го поддржува Хитлер – Архиепископот Јован (Шаховској), кој (откако го напушти Синодот 10 години претходно) во 1941 година, откако Хитлер ја освои Западна Европа и неговите активности во Германија се станаа многу појасни,  отколку во 1938 година, објави неверојатна химна на пофалба на армијата на Хитлер, по повод нивната инвазија на Русија:

“крвавата операција за уривање на Третата Интернационала е доверена на експертот, искусниот германски лекар …. За тоа беше потребна железната рака на германската армија, професионални војници, испечени во најтешки битки …. Оваа армија, поминувајќи со победи низ цела Европа (над западната цивилизација !!!), сега е моќна, не само со силата на своето оружје и принципи, но исто така и со потчинувањето на повисока сила, промисла… Над сè човечко, раководи Божјиот меч … “(Ново Слово, Јуни 29, 1941, Берлин. ) Нашите епископи, кои сакаа да ги вовлечат во “политиката”, беа внимателни, и се воздржаа од ваквите партиски ангажмани, дури и кога изгледаше дека Советската власт може да падне. А сепак Архиепископот Шаховској има почесно место во подготовките на автокефалноста и постојано го обвинува Синодот за “исполитизираност” (всушност, неговите пламени говори против Синодот во Кливленд, го помогнаа создавањето на расколот во 1946 година), додека нашиот Митрополит, човек со цврсти принципи, го клеветат! Искрено, јас не би ја допирал оваа страна на Архиепископот Шаховској – но ако отец Маендорф е убеден дека про-нацизмот е тежок аргумент против архиереите и против Црквата, треба да знае, кому ќе беше подобро да ја упати неговата критика!

Истото важи и за митрополитот Филарет и Архиепископот Јован (Максимович) во Кина – формално е точно, дека неколку дена во 1945 година, кога се доби лажна информација дека митр. Анастасиј е мртов, Синодот распуштен, црковната ситуација во Русија е целосно променета како резултат на војната, а патријархот е валидно избран, тие навистина го спомнуваат Партијархот Алексиј; но кога набрзо ги обновиле врските со митрополитот Анастасиј и се дознала вистината, тие и двајцата такви станаа убедени противници на Москва, што Москва до денеска го спомнува Архиепископот Јован како вистински раководител на расколот во Кина (види ја „Едната Црква“, на пример), а митрополитот Филарет, со неговите изјави и проповеди против Советскиот Сојуз и Патријаршијата, постојано го ставаше својот живот во опасност.

Комплицирано е, и искрено досадно, да ти раскажувам во ова писмо, но знам дека ќе ги слушнеш фактите: отец Маендорф, од неколку погрешни полувистини, има создадено чудовишни обвиненија против тројца од нашите водечки архиереи, со намера да ја дискредитира целата наша Црква, а илјадници луѓе ќе поверуваат во неговите зборови и никогаш нема да ги дознаат фактите. Ако тој го отпечати нашиот одговор (во случај, ако никој друг не го направи тоа пред нас) – тоа ќе биде, не за да ја претстави “другата страна”, туку едноставно да ги поправи неточните податоци, лагата и клеветата.

Дали ме сфаќаш, што јас подразбирам под совест и одговорност? Се разбира, јас не сакам да ја обвинам Црквата во Алјаска за таквите неодговорни (во најдобар случај!) забелешки на некој уредник на Митрополијата. Но, сега слушаме дека епископите од Митрополијата ја потпишаа автокефалноста. Дали Алјаска свесно ќе го прифати тоа? Не е важно колку сте православне, сега се потчинувате на еден чин – ќе речам отворено – на беспринципиелност. Мислиш дека е случајност тоа, што сега, по толку многу години наше игнорирање, Митрополијата излегува со неодговорни напади против нас?

Се разбира, Никодим не му наредил на отец Маендорф да го направи тоа, но не мислиш ли дека тој доволно добро ја познава психологијата на Митрополијата, за да сфати, дека таквите напади сега ќе бидат правени, против единствената структура која Москва ја мрази најмногу? Синодот одамна ја обвини Митрополијата за недостаток на канонска основа; но сега, се чини, чевелот е на другата нога, (сè се изменило) благодарение на Москва!

Но, не, не се изменило сè. Принципите се принципи, вистината е вистина, и ако Бог е вистина, она што е неточно и непринципиелно не може да биде во Црквата Христова, без разлика колку канони ни цитираат. Ќе ги прочиташ нашите аргументи во „Православно Слово“. За нас, ништо не е сменето, исто како што нашиот Синод од 1920 година до денес, спроведува, според Божјата благодат, една јасна, несомнено православна и принципиелна линија, додека сите други околу нас се променија. Но, 1970 година, сепак, можеби е година кога американското Православие треба да се определи. Се плашам дека оние кои не дејствуваат сега, подоцна ќе сфатат дека е премногу доцна, и дека веќе се “осудени” на друг пат. Нека не биде така и со црквата во Алјаска.

Да се молиме уште поусрдно на Бога и на отец Герман, да нè просветлат и спасат.

Верувам во твоите молитви, со љубов во Христа, нашиот Спасител,

Евгениј

П.С. Само што го добивме „Отвореното писмо“ на Јеромонах Серафим Бобиќ до отец Никита – уф! Ние не би се осмелиле, да ги кажеме отворено овие работи, бидејќи би нè отфрлиле како фанатички противници на Митрополијата, но свештеник на Митрополијата има право на тоа, и тој ја кажува вистината, а таа вистина може и ќе се  се покаже.

 

Превод: Елена Богдановска